ชมดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีสบังดาวฤกษ์ เวลาเช้ามืด 10 ต.ค. 63 ด สังเกตได้ในไทย นักดาราศาสตร์ไทยเตรียมใช้กล้องโทรทรรศน์เฝ้าสังเกตการณ์และเก็บข้อมูลเพื่อศึกษาวิจัย
ในวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2563 เวลา 02:03 น. ตามเวลาประเทศไทย ดาวเคราะห์น้อย “ยูไรบาทีส” (3548 Eurybates) จะเคลื่อนผ่านและบดบังดาวฤกษ์ “f Psc” ในกลุ่มดาวปลาคู่ ซึ่งประเทศไทยเป็นหนึ่งในไม่กี่ประเทศบนโลกที่สามารถสังเกตปรากฏการณ์นี้ได้
ความน่าสนใจของดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีสบังดาวฤกษ์
แม้ว่าจะมีดาวเคราะห์น้อยนับล้านดวงในระบบสุริยะ แต่เนื่องจากส่วนใหญ่มีขนาดที่เล็กมากจึงไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า รวมถึงทุกครั้งที่เกิดปรากฏการณ์นี้ จะมีเพียงบางพื้นที่เล็ก ๆ บนโลกเท่านั้นที่สามารถสังเกตการณ์ได้ ซึ่งในครั้งนี้สามารถสังเกตการณ์ได้ในบางพื้นที่ของประเทศไทย
ดาวฤกษ์ f Psc มีค่าอันดับความสว่างปรากฏประมาณ 5.1 สว่างพอมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ในขณะที่ดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีสมีค่าอันดับความสว่างปรากฏประมาณ 16.2 ไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า (ค่าอันดับความสว่างปรากฏของวัตถุท้องฟ้าที่มนุษย์สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า มีค่าประมาณ 6) ดังนั้น ช่วงเวลาที่ดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีสเคลื่อนเข้ามาบังจะทำให้ดาวฤกษ์ f Psc จางหายไปจากท้องฟ้าชั่วระยะเวลาหนึ่ง ปรากฏการณ์นี้ทำให้นักดาราศาสตร์ค้นพบดวงจันทร์ของดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีสมาแล้ว อีกทั้งยังระบุรูปร่างเบื้องต้นของดาวเคราะห์น้อยได้อีกด้วย
เรื่องน่าสนใจเกี่ยวกับดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีส
– ดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีส เป็นดาวเคราะห์น้อยในกลุ่มที่เรียกว่าโทรจัน (Trojan) โคจรรอบดวงอาทิตย์โดยใช้วงโคจรร่วมกับดาวพฤหัสบดี มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 64 กิโลเมตร ค้นพบโดย Cornelis van Houten, Ingrid van Houten-G และ Tom Gehrels ที่หอดูดาวพาโลมาร์ในปี ค.ศ. 1973
– ในปี ค.ศ. 2018 กล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลค้นพบว่า ดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีส มีดวงจันทร์บริวารเป็นของตัวเอง
– ดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีส เป็นหนึ่งในเป้าหมายของภารกิจ Lucy ของนาซา เพื่อศึกษาดาวเคราะห์น้อยโทรจันที่อยู่บริเวณวงโคจรของดาวพฤหัสบดี มีกำหนดส่งขึ้นสู่อวกาศในปี ค.ศ. 2021 และจะเดินทางถึงเป้าหมายในปี ค.ศ. 2028
ชมดาวเคราะห์น้อยยูไรบาทีสบังดาวฤกษ์ ปรากฏการณ์แบบนี้เกิดขึ้นบ่อยแค่ไหน?
การบังกันระหว่างดาวเคราะห์น้อยและดาวฤกษ์เกิดขึ้นตลอดเวลา แต่การเกิดปรากฏการณ์แต่ละครั้งนั้น พื้นที่ที่คนบนโลกจะสามารถสังเกตเห็นการบังกันได้มีเพียงบริเวณเล็ก ๆ เท่านั้น จึงไม่บ่อยนักที่นักดาราศาสตร์จะสามารถเก็บข้อมูลปรากฏการณ์นี้ได้ และแม้ว่าบนท้องฟ้าจะมีดาวฤกษ์นับล้านดวง แต่มีประมาณ 10,000 ดวงเท่านั้นที่มองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ทำให้โอกาสที่จะเห็นปรากฏการณ์นี้น้อยลงไปอีก คาดการณ์ว่าทุก ๆ 10 ปีจะเกิดขึ้นเพียง 1 ครั้ง
เราสามารถเก็บข้อมูลปรากฏการณ์นี้ได้ไหม?
NARIT มีหอดูดาวอยู่ในตำแหน่งที่สามารถสังเกตการณ์ปรากฏการณ์ครั้งนี้ได้ นั่นคือ หอดูดาวเฉลิมพระเกียรติ 7 รอบ พระชนมพรรษา ฉะเชิงเทรา จากตำแหน่งที่ตั้งของหอดูดาว จะเห็นการบังกันเพียง 1.1 วินาที (เนื่องจากอยู่ห่างจากกึ่งกลางแนวคราสประมาณ 20 กิโลเมตร ไม่ได้อยู่ตรงกึ่งกลางแนวคราสพอดี) อุปกรณ์ที่เหมาะสมสำหรับบันทึกข้อมูลควรเป็นกล้องวิดีโอความเร็วสูง ซึ่ง NARIT มีทีมงานที่ทำวิจัยเรื่องการแปรแสงของวัตถุท้องฟ้าจากปรากฏการณ์นี้พอดี จึงเป็นโอกาสอันดีที่จะได้ใช้กล้องโทรทรรศน์ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.7 เมตร ของหอดูดาวเฉลิมพระเกียรติฯ ฉะเชิงเทรา สังเกตการณ์ และวิเคราะห์ข้อมูลของวัตถุเหล่านี้ต่อไป
การบังกันของวัตถุท้องฟ้า (Occultations) คืออะไร?
การศึกษาการบังกันของวัตถุท้องฟ้าทำให้เราเข้าใจธรรมชาติการกระจุกตัวกันของดาวสมาชิกในระบบดาวฤกษ์ รูปร่างของดาวเคราะห์น้อย ตลอดจนทราบข้อมูลชั้นบรรยากาศของดาวเคราะห์ แม้ปรากฏการณ์นี้จะมีบทบาทในวงการดาราศาสตร์มาอย่างยาวนานแต่เสน่ห์ของมันยังคงไม่จางหาย ยังคงมีนักดาราศาสตร์จำนวนมากติดตามปรากฏการณ์นี้อยู่เสมอ
เรียบเรียง : นายสิทธิพร เดือนตะคุ – เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ชำนาญการ สดร.